Հնեվանք

Հնեվանք վանական համալիր, գտնվում է Հայաստանի Լոռու մարզում, Կուրթան գյուղից արևելք, Գարգառ գետի աջ ափին։ Այժմ կիսավեր համալիրի կազմում եղել են երեք եկեղեցի, գավիթ, բնակելի, տնտեսական և օժանդակ շինություններ։ Գլխավոր եկեղեցին (VII դ.) արտաքուստ ուղղանկյուն, ներքուստ խաչաձև, եռախորան գմբեթավոր կառույց է (արևմտյան ուղղանկյուն խաչաթևը չի պահպանվել)։ Պատերը հիմնականում առանց երեսքարերի են: Բեմի մասը առաջ է ընկած ավագ խորանից: Հավանական է, որ աղոթասրահն ունեցել է արևելք-արևմուտք ձգվածություն: Ավագ խորանին կից ուղղանկյուն ավանդատներից հարավը ծածկված է խաչային, իսկ հյուսիսը՝ կիսագլանային թաղերով։ Եկեղեցու մուտքը եղել է արևմտյան թևից: Մեկական պատուհաններ են բացվում խորաններից և թմբուկի ճակատային նիստերից: Պատուհանները եզրագծված են եղել բուսական և երկրաչափական զարդանախշերով:

Համալիրի շուրջ կան տարբեր քաղաքացիական շենքերի մնացորդներ, որոնց դերն ու նշանակությունը հնարավոր չէ որոշել: Համալիրի արևմտյան կողմում գտնվել է թաղակապ դահլիճ, որից պահպանվել են պատերը և ծածկի որոշ մասը: Հավանաբար այն եղել է վանքի առաջնորդարանը և համալիրը շրջապատող կառույցներից ամենահինը (XIII դ.) : Համալիրից մոտ 50 մ. դեպի արևելք գտնվում են մեծաչափ երկհարկանի շինության մնացորդներ, որն ունի մեծ թվով դռներ և պատուհաններ: Ներսում պատերին կից պահպանվել են չորսական որմնամույթեր: Ամենայն հավանականությամբ այս շինությունը ծառայել է որպես վանքի միաբանության կացարան:

Լուսանկար։ Արթուր Մարտիրոսյան